Pasagid

naiget panagbantay ti pusa,

ngem nagay-ayam latta

dagiti dua a marabutit iti sangnguanna...

.

.

.

.

.

pasagid

rudy ram. rumbaoa

samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

[nabulod ti ladawan a nausar]

Ita Nga Aldaw

immasidegak---

nagukrad petalo

nagpusaksak ti sabong

nagayamuom banglo

idi nagkurnoak sakaananna...

.

.

.

.

.

ita nga aldaw

rudy ram. rumbaoa

samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

[bukod nga ala a ladawan ti nausar]

Rekuerdo

"Getting older is not a hindrance of having a strong relationship. The more you face challenges, the more you become stronger- the more you establish yourself, the more you know each other and better relationship to your sorroundings" a kuna ti pagsasao.

Ket wen, duapulo ket uppat a tawenen ti napalabas, tumibtibker latta ti naimula a pondasion ti ayan-ayat kalpasan a nagmaymaysa ken nagkantip dagiti puso. Nagbalin a maymaysa ti dua idi naipasngay ti nadarisay a panagkinnaawatan, uppat a pulo ket dua a tawenen ti napalabas.

Saan a tubeng ti marikna, ti marikrikna, ti naiparikna. Nagbalin ketdi a komunikasion daytoy tapno maidanon ti tarigagay a mangpiting ti kalikaguman ken im-impenen. Nagbalin a rangtay a mamagkamang iti agsumbangir a disso tapno al-alisto a maragpat dagiti nabukel nga arapaap. Nupay adda dagiti agpanggep a mangbukkual ti naimula a muhon ti relasion, dida nagballigi. Ad-adda laeng a pinairotda ti tali ti nagkinnarian, ad-adda laeng a nagsampaga dagiti sabong nga ita agadiwara ti banglona iti napagkaysa a hardin ni ayat. Nagbunga.

Ti ayat, saan laeng a balikas. Marikna ketdi. Riknaen. Ikanta. Imutektekan ti pudno a linabag ken anag ti uppat a letra...

.

.

.

.

.

Rekuerdo:

HULIO 14, 2oo1

Parokia ni San Jose

Siudad ti Laoag

samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

 

Rekuerdo: Tawen 1983 ken Aldaw ti Hulio 14

UPPAT A PULO KET DUA a tawen gayamen sipud 1983

ken dua pulo ket uppat a tawenen ti naglabas idi naglantip 

dagiti puso no Hulio 14. 

Hmm...Nagalistot' tawen, bulan ken aldaw a naikupin, aya? 

Ah, pananglagip ti aldaw ngem saan a nagnasanas ti kalman. 

Maysa ketdi a rekuerdo a naipempen iti baul ti pakasaritaan!

.

.

.

.

.

REKUERDO

Rudy Ram. Rumbaoa

Tawen 1983 ken Aldaw ti Hulio 14

Parokia ni San Jose

Siudad ti Laoag

samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

Ti La Adda

nainlubongaan nga aldaw ti pannakibinnisong/makibinnisong ti hulio 6.

ana, mayatka?

.

.

.

.

.

ti la adda

rudy ram. rumbaoa

samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

[nabulod dagiti ladawan a nausar]

 

Biblioteka: Dagiti Nabulod a Balikas ken Pagsasao Kasta Man ti Awagko

BIAS, kasta man ti awagko...

[noun/nagan, pangnagan, nomen, pangtawag/bi-as]

--adda gurana; di nalinteg,

[na]prejuisio, [na]prehuisio

.

.

.

.

.

Biblioteka: Dagiti Nabulod a Balikas ken Pagsasao

Kasta Man ti Awagko

Rudy Ram. Rumbaoa

samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

[Nabulod ti ladawan a nausar]

 

Kunak Man: Uminum iti Kaustoanna

kadagiti makisiusiudano, makipagili ken pada a legal nga agnaed iti pagilian ni uncle sam, makipagrambak iti aldaw ti wayawaya ita a maikapat ti mabilang iti bulan ti hulio.

ngem pammalagip laeng: uminum iti kaustoanna, wen?

.

.

.

.

.

kunak man:

uminum iti kaustoanna

rudy ram. rumbaoa

bier. o4 hul. 2o25

maui

samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

[nabulod ti ladawan a nausar]

Kunak Man: Pammalagip Latta

HAPPY 4TH OF JULY, EVERYONE!

Ne, dagitay agplamplano nga agpaputok, keep safe.

Agpaputokkayo dita ruar ti balay

tapno awan madisgrasia[yo]. Hehehe!

.

.

.

.

.

Kunak Man:

Pammalagip Latta

Rudy Ram. Rumbaoa

Bier. o4 Hul. 2o25

Maui

samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

[bukod nga ala a ladawan ti nausar]

 

Pasagid

 

nagkatok iti ridaw ti lubong

a paggargarawanyo,sinirip

ken inlukatanyo ngem inrikepyo

met laeng ken pinapanawyo

idi malasinyo no sino

ti naikuadro iti ruangan.

ita, dillawenyo amin a tignayna

uray naimbag dagiti aramidna.

laglagipenyo a dakayo a mismo

ti nangiduron kenkuana tapno

sapulenna ti lubong a kaikarian

ken ragsak a paggargarawanna ita.

.

.

.

.

.

pasagid

rudy ram. rumbaoa

samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

[nabulod ti ladawan a nausar]

Ita Nga Aldaw

ti agtarigagay iti ragsak,

ayatenna ti soledad...

.

.

.

.

.

ita nga aldaw

rudy ram. rumbaoa

dom. 22 hun. 2o25

maui

samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

[nabulod ti ladawan a nausar]

DUA A DANIW [Ken ni Emetrerio]

Malagipdaka manen ita nga aldaw dagiti amma...

i.

Kenka ti aglaplapunosan
nga ayat nupay addakan
iti bukodmo a lubong---awatek,
saankan a makita ken maaprosan.

Ket uray aggunay ti kontinente
a nagtakderak tapno ibualna
dagiti adigi ti lubong a maisina
kaniak; adtoyak, sikakapetak.

Maipalais riknak iti diak masinunuo
a lugar, agparang realidad,
agrehistro dagiti saludsod, ngem 
tumpuar dagiti tubeng a manglukais
ti sungbat ta isuda ti mangitunda
ti pagkapuyan bagi gapu iti amak
ti aniaman nga iparnuay ti wakwak
ti dakes a panangipapan ken lagip--
ngem tengngelmo ti amin
a rekuerdo dagitoy a bahia.

O, Ama, ti nasged a tarigagaymo
kaniak ti kaimbagan a mangitag-ay
ti pusok; ti panangsurot ti desdes
nga imbati dagiti tugotmo a nagnaam
nga uray kalpasan naglabas ti tawen
a dikan makita a sibabagi, maipallayog
kararuak nga agpayakpak a mangasak
iti dalan ti masakbayan gaput'
pannarabaymo ket sikat' pigsak
tapno paksiatek duadua ken panagamak.


ii.

Dimo imbaga ti papanam
dika nagpakada, awankan
idi naammuak nga inasakmo
ti desdes a kaikariam.

Mailiwak met. Kailiwko
ti kaaddam koma. Binirokka
kadagiti naglabas a kalman
ta bareng kunak maitedna
ti sungbat ngem napaayak.
Kayarigak ti nagsapul
ti napukaw a dagum
iti kagaramian iti ayatko
a maaprosan-makitaka;
nakas-ang ti nagtungpalan---
nakana nga ut-ot ti nariknak.

No koma ayat ti makasalbar
idi nagbugsotka, intedko kenka
ti biag. Ti adda kaniak isu
ti tanda ti ayat nga intedmo
met laeng. Iti kasta, saannaka
a kinawit ti kumpay ni patay.
Ngem saan kadi a kastoy
ti rueda ti biag? Adu a rason
ti di mailawlawag iti aglawlaw
gapu ngata ta Isu ti pagayatanna?

Ngem inayatka ti kasta unay
uray nabayagkan a nakainana.
Ayatenka latta. Silalagipak latta.
Isu ti mandar ti panunot.
Isu ti marikna ti pusok,
adda latta lugarmo kenkuana
nga awan asinoman a mabalin
a mangpunno ti pagkurangan
ti nagbaetan no di Sika.

Saanka a pimmanaw a nagmaymaysa.
Ti pasetko, nakipagaliwaksay met kenka
iti aldaw a nakipagtaengka Kenkuana...

.

.

.

.

.
DUA A DANIW
[Ken ni Emetrerio]
Rudy Ram. Rumbaoa
Dagiti Koleksion a Daniw, Saritam Kanta ken Dadduma Pay
samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

 

Utek-Kappi: Apay?

SAANEN a gangannaet dayta a balikas kadatayo. Nagramuten daytoy nga ugali/galad[tayo] a Filipino, iti ballasiw taaw wenno iti mismo a daga a nakayanakan. Ti kinautek-kappi ket bunga/resulta iti nalaus unay a panagimon wenno apal/apas[tayo] nangruna no makitatayo nga adda potensial ti tao nga agrang-ay wenno mangragpat iti arapaapna. Agalikuteg ti panunottayo ngem masaktan ti riknatayo a kas man matagibassit ti nagappuanantayo no isadig iti nagapuanan dayta a tao a rason a tumaud ti ilem. No saan, kas man makalibas a balud iti irurukuas ti panunottayo ti dakes nga apal wenno nangisit a panagem tapno maimameg ti kinatao ti sabali. Saan la a dayta, mabalin pay nga aramaten daytoy a pagkukunsabaan wenno pagsasalisalan ti rikna.

Iladawan ti kinautek-kappi a kas kappi iti uneg ti timba/balde. Ditoy a mailadawantayo no kasano't panagtignay dagiti kappi. No mabasa ti panagwerret ti pampanunotda, maidasig man ti garawda iti pagsasao a "no diak magun-od ti maysa a banag, nangnangruna pay kenka." No panunoten, alisto koma a makalibas dagitoy a kappi iti timba, ngem igawid ti maysa ti sabali no daytoyen ket makapantok iti timba tapno laeng masigurado nga agkammaysada a manglak-am ti padapada nga estado wenno pannakaparigat. Ti analogia daytoy iti ugali/galad ti tao: kayat nga ipababa ti maysa ti sabali gapu ta dina kayat [dayta a tao] ti agballigi. Wenno, adda kadi personal a motibo?

Nawada ketdi a makibinnulig daytoy a termino iti kinaawan sirmata wenno kinaawan panagarapaap para iti masakbayan[na] ken ti sabali, awanan konstraktibo a panagpampanunot nga imbes koma nga adda panagkaykaysa. Iti kaaduanna a mapaspasamak, masansan pay a maaramat daytoy a pagibasaran iti oral nga aspeto ti lengguahe ti maysa nga indibidual ken/wenno komunidad nga agpanggep nga aglibas iti babaen ti pribilehiado a biag; ngem agtalinaed nga aramidnanto latta dayta kadagiti tattao a nakagun-od iti simple a balligi.

Iti napalabas, maipagarup a ti kinautek-kappi ket limitado laeng iti maitudo a puli wenno kameng iti maysa nga etniko a grupo. Ngem napaneknekan a saan. Sapasap. Saanna laeng a seknan ti maymaysa a puli, kultura, edad, nagbedngan [ti maysa ken maysa], relihion, sosial wenno estado ti ekonomia ken/wenno pagilasinan ti kinatao. Mabalin [siguro] a saan a maawagan iti "utek-kappi," ngem itudo ti aramid/aksion iti babaen ti sabali a pangawagan kas iti gura wenno nakaro a di pananggusto [iti maysa a tao] ken/wenno ego [bukod a bagi/amor propio].

Ania aya ngamin ti Utek-Kappi?

Naar-aramaten daytoy a termino ken no namin-adun a daras a naipatarus ti kayatna a sawen, ngem nagbati laeng dagiti saludsod iti imahinasion. Nabuddak ketdi ken nakakaawat a maaramat daytoy a manglapped iti ania man nga opinion a saan a komportable wenno makikaysa iti opinion ti sabali. Ania aya ti eksakto nga utek-kappi? Sadino ti nagramutan wenno naggapuanna? Kasano ken sinot' pakayaplikaranna? Aniat' kayatna nga ipaawat kadagiti Filipino kas maysa a puli, kultura ken ania ti itudona kadatayo ti balikas a nairanta a para iti maysa a realidad ken/wenno kas lingguistiko a representasion daytoy iti direksion ti masakbayan?

Nalawag ketdi ti termino nga utek-kappi a makipagpartisipar ken sirigenna ti negatibo nga opinion, ikeddeng, ken kritikarenna ti maseknan. Masansan met a mangngegtayo ti balikas nga "inggit wenno inggit ka lang." Kayatna a sawen, "apal/apas." Ditoy a maipasngay ti dakes nga apal/panagem kas koma iti panangmulit iti dayaw ti maysa a tao. Mabaliktad ti sentro ti argumento iti kritisismo. Ket agpayso, "ad hominem," wenno palso nga argumento. Iti lohika kayatna a sawen, "panangbalbaliw ti argumento manipud iti isyu mapan iti kinatao ti kadiskutir wenno ti sabali." Wenno maaramat kadi daytoy tapno mapagulimek ti kadiskutir babaen iti di nainkalintegan a panangkritikar?

Bileg ti Motibo

Mausar daytoy imbes a makedngan ti wayawaya ti pannakaawat. No maminsan, ti pannakausar ti termino nga utek-kappi ket kasla no di pay ket maipagarup a limitado gapu iti repertorio wenno masukan-sukat ti pudno a pannakaaramatna. Kayatna ngarud a sawen, adda saludsod/isyu ti motibo. Agpayso nga adda kinapudno ti kinautek-kappi, ngem ti motibo dayta utek-kappi a tao ket mangipaay iti adu a saludsod wenno isyu a rumbeng a masungbatan ken malawlawagan.

Maysa kadi daytoy a wagas tapno mapagulimek ti kritisismo ken agsardeng ti argumento? Mabalin a maysa dayta ti kangrunaan a pakausaranna. Wenno, adda kadi umannatup wenno nainkalintegan a sabali a pakayaplikaranna? Mausar kadi ti negatibo a panagpampanunot a saan ket a mangidalan iti positibo nga aksion kadatayo [Filipino] wenno iti asino man? Adda dagiti umannatup wenno nainkalintegan a pannakausar ti termino ken adda met nakalawlawag a saan a mabalin a mairasonan a kas iti rumbeng a pannakaaramatna.

Mabalin [pay] a mausar ti nainkalintegan a kritisismo ti kinautek-kappi a maisuppiat kadagiti tattao a kimmontra iti uray ania a posision wenno uray ania a sao wenno uray ania a bassit nga impormasion a mabalin a mangdadael iti dayaw/purua ken iti ania man a makita[da] a banag. Iti sabali a pannao, dagitoy dagiti tattao nga adda gurana wenno nakaro a di pananggusto [iti maysa a tao]. Dakes a respeto gapu ta iti kasumbangirna ket ti agsusurot a klase ti mentalidad. Wen, maaramat ti kinautek-kappi gapu ta mailadawan ti husto nga ugali[da] ken no kasano't panangkita iti bukod a bagi. Uray ania a naimbag a damag wenno positibo a trato ti sabali a tao kadakuada, iti panunotda, makedngan iti negatibo ti bukod a balligi ken bagi. No nakaro unay ti kinautek-kappi, ad-adda a bassit-usit ti pateg ti kinatao ken pangibaba ti bukodna a reputasion.

Nupay kasta, no ti kritisismo ket aktual a nabugas wenno addaan-anag ken saan a mangparnuay iti pakaidadanesan ti kapabilidad ken kapasidad ti tao a makarikna ken no daytoy ket lohika, addaan ngarud daytoy a tao iti nangato a probabilidad a saanna nga us-usaren ti kinautek-kappi ngem ketdi simple laeng a nainkalintegan ken mayannatup a kritisismo. Uray pay no kasta, ania man a maaramid a kompleto iti ruar ti nainkalintegan a rebbengen/ipabasol ti kinautek-kappi ket agbanag no ti kritiko ket maisentro iti nakurkurang ngem iti panangpabaknang iti bukod a bagi ken/wenno pannakaidaydayaw, maaddaan iti bileg/turay ken mangsakup iti maysa a banag.

Kayatna ngarud a sawen a ti kinautek-kappi ket dina ipalubos wenno palugodan ti sabali a makaruar iti maysa a situasion/sasaaden wenno dina kayat nga agabante- maragpat dagiti arapaap/kalikagumna gapu ta pagelan wenno lapdanna. Irurumen/idadanesda ketdi tapno agulimek dayta a tao ket agtalinaed iti dayta a kasasaadna idinto agnamnam-ay dagitoy [nga utek-kappi] iti nangato nga estado ti biag ken pannakaidaydayaw.

Kasanot' pannakaatur dagitoy a problema? Kasanotay' a mangigunamgunam [iti pannakasursuro] wenno mangitandudo [ti panagdur-as] tapno mailasin daytoy naalas a mentalidad iti indibidual/komunidad ken tapno iturongnatayo iti positibo a garaw ti panagbiag imbes nga iduronnatayo iti pannakarakrak ti bukod a kinatao? No usigen: no awan panangrespeto iti bukod a bagi ken panagayat a mismo iti kinataotayo, ania't maganabtayo? No ti tao nga addaan iti respeto iti bukod a bagi, iti kasta, agbalin a napudno ken mabalinna a kuna: "Agaramidak kadi iti maysa a banag gapu iti impluensia ti maysa a pasamak?" Wenno kunana: "Apay a nagalistoak a masaktan?" No mairugi amin dagitoy iti kinapudno ken panangamiris iti bukod a bagi, mabalin a daytoy ti umuna a pangal tapno makapantoktayo iti panangsimbalud wenno palab-og ti kinautek-kappi gapu ta adda dakkel a kaipapanan wenno rason wenno motibo ti tunggal gandat, panggep, saludsod, isyu, banag a risuten ken subjeto ti saritaan.

Kuna ti maysa a nalatak a mannurat: "Addan baro a panangbasa iti utek-kappi ita. Imbes a pagtitinnulongan nga ibaba ti kadua, agtitinnulongda a ngumato. No kano baybay-am dagiti kappi iti silulukat a timba/balde, inton subliam, awandan."

Kasta koma iti tao, agtitinnulong a ngumato. Ngem kuna met ti dadduma: "No ana ti madlaw nga apalanda kenka, ilallalom ta kitam no dida matay iti apal!" Kuna pay ti maysa: "Pagsagabaem ida iti apal ta kitaem no di maidagel iti nakana a sakit ti nakem." Sabali laeng ti pasagid: "Ti tumaliaw iti panagtaul, mabuteng iti aso a kabul!"

Ngem kasta a talaga ti tao, saan nga agpapada ti panagpampanunot. Ngem nagpintas koma a mabiag iti puso dagiti agtuturaytayo...apalanda dagiti dadakkel ken babaknang a nasion.

Tsk, tsk. Human nature. Solution: Ignore and stay focused.

.

.

.

.

.

UTEK-KAPPI LATTA: APAY?

Rudy Ram. Rumbaoa

[naipablaak ti artikulo iti maysa a pagiwarnak dagiti Filipino iti Maui

samiwenghkenayatnirduy.blogspot.com

[nabulod ti ladawan a nausar]

 

Pasagid

awan nayanak a nalaad, ngem

adu't nalaad nga ugalit' tao...

.

.

.

.

.

pasagid

rudy ram. rumbaoa

samiwengkenayatniruy.blogspot.com

[nabulod ti ladawan a nausar]

Ita Nga Aldaw

balikas met 

ti lua

a saan 

a mayebkas

ti puso...

.

.

.

.

.

ita nga aldaw

mar. 1o hun. 2o25

maui

rudy ram. rumbaoa

samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

[nabulod ti ladawan a nausar]

Ita Nga Aldaw

balikas met

'toy luak

a saan

a mayebkas

ti pusok...

.

.

.

.

.

ita nga aldaw

rudy ram. rumbaoa

samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

[nabulod ti ladawan a nausar]

Malagip ti Pannakaipatli Dagiti Tao ti Asia [ken Filipinas] iti Memorial Day

Taldiap: Malagip ti Pannakaipatli Dagiti Tao ti Asia [ken Filipinas] iti Memorial Day

RINAMBAKAN latta dagiti umili ti America ti Memorial Day idi 1944 uray no makigubgubat pay laeng ti Estados Unidos. Iti beddengna ti Europe, nakasagana ti tropa ti America ken ti kaalliadona a pagpagilian nga agbaba iti aplaya ti Pransia tapno mairugi ti pannakawayawaya ti Yoropa. Kinapudnona, napasamak ti panag-landing dagiti Allied Forces iti Normandy idi Hunio 6, 1944. Nupay napigsa ti depensa ti Nazi Army, saan nga asi-asi ti alisto a pannakagun-od ti balligi dagiti Allied Forces. Nakompirmaran ti Holocaust kalpasan ti sumagmamano a bulan kas bunga ti Maikadua a Gubat ti Sangalubongan.

Adu idi dagiti umili ti America ti saan a makaammo nga adda bukod a bersion ti Asia iti Holocaust. Daytoy a bersion iti pannakaipatli dagiti tattao iti Asia ti nangyeg iti napait, nasakit ken di malipatan a rekuerdo saan laeng kadagiti Asia-Americans ngem uray pay ti mismo a ramut ken dadduma pay a makipagili a minoridad nga Americano.

Nasurok a 39 milion a Tsino ti pimmusay kas resulta iti kinadamkes ti pagilian a Japan bayat ti WWII. Adda met maipagarup nga 6 milion a Koreano ti nagpukaw kas resulta iti kinaagresibo ti Japan. Kasta met a napasamak ti pannakaipatli dagiti tattao iti Filipinas bayat ti kabara ti gubat.

Ti pakasaritaan iti pannakaipatli dagiti "Filipino-Americans" wenno Fil-Ams ket nagtalinaed a saan a nailatak wenno naibutaktak kadagiti Americano. Iti suma total a populasion nga 18 milion, mapapati nga adda "maysa a milion a Filipinos" iti pimmusay iti gubat. Kaaduan kadagitoy maysa a milion a pimmusay ket makipagili a Filipinos iti America- pimmusayda bayat iti pannakidangadangda para iti demorasia ken iti interes ti Estados Unidos.

Nairaman a pimmusay iti kinadangkok daytoy a gubat ti 6 a milion a Judio idiay Yoropa. Saan amin pimmusay a Judio ket American nationals. Ngem nagun-od kadi dagiti Filipinos uray koma laeng sangkabassit nga atension ken simpatia nga impaay ti America ken ti media kadagiti Judio? Nagun-od kadi ti Filipinas uray pay koma 3 a porsiento iti tulong ti militar ken pangpinansial nga it-ited ti Estados Unidos iti Israel iti tunggal tawen? Ti pannakatay ti 1 milion nga American nationals iti Filipinas bayat ti gubat ket rebbengna nga ikkan iti atension ti media ken dagiti politiko ti America. Gapuna a nagtultuloyto latta ti nakas-ang, napait ken di mailiwliwag a sakit ti nakem dagitoy naulila a pamilia. Kadakuada, nagtalinaed a bangungot a rekuerdo iti pannakaipatli dagiti Filipino-Americans a patpatgenda.

Kadagiti nakalasat ti gubat, nagtultuloy latta met ti rekuerdo a kasla dagum ti plaka iti kanayon ken agsubli-subli a pannakapatokar iti isu met laeng a sonata ti kalman. Agpapan ita, ti kinabannuar dagitoy a soldado nga Fil-Ams a nakirinnupak kadagiti kabusor ket nagtalinaed a nalipatan ken nabaybay-an.

Sagudayen iti "Supplementary Appropriation Rescission Act" nga impasa ti Kongreso ti America idi 1946, makuna a saan a nairaman dagiti soldado a Fil-Ams iti serbisio nga impaayda iti gubat "kas maipamatmat a serbisio iti militar ti Estados Unidos." Iti isu met la a linteg, dagiti soldado a Filipino a daksanggasat a pimmusay wenno nasugatan bayat ti gubat ket mabigbig ken maibilangda koma a kameng ti militar ti Estados Unidos.

Saan pay a nabayadan amin ti militar ti Estados Unidos dagiti beterano nga Americano nga addaan iti ramut a kina-Filipino ti sueldo para iti uppat a tawen a serbisio [iti gubat] a naipaayda. Naibasar iti pagannurotan, nabayadan dagitoy a Filipinos a kameng ti militar ti Estados Unidos iti kagudua laeng a sueldo no maikompera iti sibubukel a sueldo nga inawat dagiti soldado ti America idinto a sangsangkamaysada a nakirinnupak kontra kadagiti kabusor.

Iti sabali a bangir, binayadan ti gobierno ti America dagiti Japanese-Americans iti $20, 000 tunggal tao kas kompensasion iti inaramidda nga immoral internment. Pinagbalin ti Japan iti panangsakupda ti pagilian a Filipinas kas maysa ken dakkel a kampo a pagitabonan kadagiti bangkay. Adda nasurok nga 200,000 a Filipino American nationals ti nakirinnupak kontra kadagiti kabusor gapu laeng iti nagan ti America. Ngem kalpasan ti Victory Day idi Setiembre 2, 1945, agur-uray agingga ita, piman, dagitoy a soldado a Filipinos ti America iti awatenda a benepisio a naikari kadakuada.

Idi 1990, nangipauna ti US iti bassit a gatad nga agpaay iti problema dagitoy a Filipino nationals ti WWII. Nupay pinirmaan ni sigud a Presidente George H. Bush ti naisingasing a paglintegan a maisubli kadakuada ti inkari ni Pres. Franklin D. Roosevelt a mamagbalinda nga American citizens. Nairugi daytoy a proseso kadagiti lumakayen a beterano a Filipinos ti gubat tapno mabigbig ti pannakipagilida iti America idi 1990, ngem pinawilan ti Immigration and Naturalization Service [INS] a maala dagiti assawa ken annak dagitoy a beterano a makipagnaed kadakuada. Saanda pay a mapalubosan nga agawat iti benepisio nga aw-awaten ti sabali nga American veterans. Ngarud, daytoy a problema ket nagtultuloy latta.

Ad-adda la ngarud ti imon dagitoy a Fil-Ams idi palubosan ti Estados Unidos ti nganngani amin a Judio a Ruso iti insigida nga ipapanda iti America kalpasan ti pannakarpuog ti Soviet Union idi 1989. Pinalubosan pay ti INS ti dakkel a bilang dagiti Judio a Ruso a napan iti US a saanen a nagdalan iti immigration quotas ken waiting periods. Dagitoy a Judio a Ruso ti dandani saan a makapagsao iti ingles. Ngem no utoben ken panunoten, nasirsirib nga adayo nga amang dagiti Filipinos ta isuda ti makuna a kaaduan nga americanized, English speaking Asians, ken nakipagili iti Estados Unidos manipud pay idi 1899 agingga iti Hulio 4, 1946.

Iti bilang dagiti Fil-Ams a tallo a milion [wenno nasursurok pay], maysa daytoy a pangrugian ken pakakitaan iti mas-organisado ken panagkaykaysada nga agdur-as. Dagiti Fil-Ams iti komunidad ti maibilang ita a maikadua a kaaduan [no di pay ket isu ti umuna] ti bilang dagiti agbutos iti Asian-American voting population. Nupay ikonsidera laeng ti sabali a puli dagiti Fil-Ams a kas minoridad a modelo.

Ngem maipaayto pay ngata iti hustisia kadagiti nagbalin a biktima ti gubat ken iti pannakaipatli dagiti adu a Filipino-Americans? Agingga a di tumpuar ti lawag iti sipnget, nakabaludto latta dagiti arapaap iti agtultuloy a panangnamnama ngem in-inut metten a mapukaw agingga a pumusay iti kinalakay dagitoy a Fil-Ams veterans. 

.

.

.

.

.

TALDIAP: MALAGIP TI PANNAKAIPATLI DAGITI TAO TI ASIA [KEN FILIPINAS] ITI MEMORIAL DAY

Rudy Ram. Rumbaoa

samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

[nabulod ti ladawan a nausar]