RUMI, Mannaniw iti Ayat ken Maka-Dios

INDEKLARA ti UNESCO [United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization] ti tawen 2007 kas International Year of Rumi ken kas paset iti pannakalagip ti Maika-800 nga anibersario ti pannakayanak daytoy naindaklan a mistiko ken mannaniw iti Persia a pagsasao.

Nagtao ni Jelaluddin Rumi iti Balkh, agdama nga Afghanistan idi Setiembre 30, 1207. Napan nagindeg ti pamiliana iti Konya, pagilian a Turkey, a sadiay ti dimmakkelan ni Rumi. Maysa nga espiritual a mangirsursuro ni Rumi idi panawenna, ken naawagan daytoy iti "pir" [inspirational and founder] ti Mevlevi Sufi Order [nabangon ti Konya wenno Turkey iti agdama, babaen dagiti pasurot ni Rumi. Am-ammo pay dagitoy kas Whirling Dervishes gapu iti kinalatakda ti praktis a whirling a kas porma ti dhikr- pananglagip iti Dios. Ti Dervish ket komon a termino a mangsanay ti tao nga agdadamo iti maysa nga aramid iti Sufi path; ken pormal a parte ti whirling ti seremonia ti Sama ken maawagan dagiti makipaset iti semazen-s].

Nagbalin a paggaayat, maibasa ken uray pay makanta dagiti daniw ni Rumi kadagiti Islamiko a pagpagilian- kas iti Afghanistan, Iran ken Turkey. Iti agdama, adu dagiti pagilian iti akin-laud a paset ti lubong ti napasurot ken nangbigbig ti aramidna.

Iti kallabes, nainagan ni Rumi kas bestselling poet ti America. Insurat ni Rumi kadagiti daniwna ti uniberso nga arapaap/paggugusto tapno as-asideg pay ti pannakirelasion wenno koneksion iti Namarsua.

Ti Dios nga indaydayawna ket Dios ti Ayat nga am-ammo iti inaldaw a panagbiagtayo. Ti espiritual a sirmata ni Rumi ket sensual, makipagragsak ken addaan iti karakteristiko ti nauneg a panagpampanunot. Bigbigenna ti nakaparsuaan ken dagiti ayup/animal. Paggaayatna ti kinamisterio ken awanan pasensia kadagiti nalastog ken napasindayaw. Daydayawenna dagiti lugar ngem dakkel ti panagbutengna ti kanayon a pannakaibaba unay ti tao. Kas kanayonna a pagsasao, "Importante ti Ayat- iti panangtrato kadagiti karruba ken no kasano ti pakainaigantayo iti Namarsua."

Pormal a naawagan ni Rumi iti Mawlana Jala ad-Din Muhammad Rumi. Kanayon a mairaman ni Rumi iti Sufism ken iti Mevlevi Order, am-ammo iti lubong kas Whirling Dervishes. Kunana a makipagrambaktayo iti Dios iti wagas wenno babaen ti panagdaniw, panagkanta ken panagsala. Masansan ketdi a pamatian ti Sufis a dagiti sinurat ni Rumi ket nagballigi gapu't kinaimportante ti Qur'an. Manipud iti pannirigan ti literatura, maibilang dagiti daniw ni Rumi kas kangrunaan no di pay ket kadakkelan ken impluensiado a daniw ken daytoy a pannakabigbig ti aramidna ket nagsaknap kadagiti mannaniw iti Persia nga agkalikagum a sumurot iti tugotna.

Dagiti daniw ni Rumi ket maidasig wenno mayasping iti libro ti Salmo ken Kanta ni Solomon. Nagsurat ni Rumi a kas agay-ayat iti Dios, pinadasna ti makipagkaykaysa no kasano ti kaadayo ti distansia ti nagbaetanda iti Dios. Mabasa ti kaaduan a daniwna a kas Daniw ni Ayat, ngem maibilang met dagitoy kas simbolo ti pannakipagrelasion ti tao iti Namarsua.

Ti Masnavi-ye Manavi ti kangrunaan nga aramid ni Rumi. No dadduma, maawagan pay daytoy iti Qur'an-e Parsi. Ti umuna a titulo ket naipatarus wenno naibalikas iti sabali a pagsasao a Rhyming Couplets of Profound Spiritual Meaning, ket ti maikadua kayatna a sawen The Persian Qur'an. Iti babaen ti agpadpada a titulo, dakamaten ditoy ni Rumi ti relihioso a lider ken ti kina-eskolar ken maibilang daytoy kas maysa kadagiti kapipintasan a trabaho iti mistiko a daniw a napaadda.

Innem a libro ti daniw ti linaon ti Masnavi-ye Manavi nga amin dagitoy ket makapasagid iti rikna ti panangtunton ti tao iti Dios. Karaman pay iti nasao a libro ti ginasgasut nga estoria ti porma ti berso a mangiladawan no kasano't panagrigat ti estado ti tao no mayadayo iti Dios, ken ti rag-o a sagrapen ti tao no makipagmaymaysa iti plano ti Dios.

Sabali pay a mabigbig a sinurat ni Rumi isu ti Diwan-e Shams-e Tabriz-i, nga insagutna iti ing-ingungotenna a gayyem ni Shams. Indasig dagiti tattao daytoy a relasion da Rumi ken Sham a pumada iti Plato ken Socrates. Naispiritual daytoy a trabaho ti Shams, kas iti platoniko a trabaho [karakterismo ti panagpinnateg ti dua a tao a saan a seksual] ti kadarrato a panangitrabaho ti pilosopia ni Socrates.

Iti agdama, adun a pagsasao wenno lengguahe ti nakaipatarusan dagiti daniw ni Rumi. Agtultuloy ti panangimpluensiana iti moderno a pampanunot, ken nagbalin payen a kanta ti sumagmamano kadagiti daniwna. Ti moderno ken agtultuloy a pannakaipatarus ken pannakailako dagiti aramid ni Rumi ti namagbalin kenkuana a maysa kadagiti kalatakan a mannaniw iti agdama a tiempo ken inartapanna ti kaaduan nga aramid dagiti mannaniw iti agdama a panawen.

.

.

.

.

.

RUMI, Mannaniw iti Ayat ken Maka-Dios

Rudy Ram. Rumbaoa

samiwengkenayatnirudy.blogspot.com

[nabulod dagiti ladawan a nausar]