 |
| [Nabulod laeng ti ladawan a naaramat] |
Ni Rudy Ram. Rumbaoa
ITI kalendario dagiti Tsino, ti Chinese
New Year ket kapadana met laeng ti Baro a Tawen a rambakantayo
iti umuna nga aldaw ti Enero. Ti laeng makuna a
pagdiperensiaanna ket aggunay/agkuti ti kalendariotayo babaen
iti panagbilang ti bulan nga addaan iti ispesipiko a bilang ti
aldaw [kas iti 30, 31]. Ngem ti kalendario dagiti Tsino, aggunay
wenno agkuti babaen iti paset wenno siklo ti bulan- daytoy a
kalendario maawagan iti "alunisolar calendar." Gapu iti lunar
phases, maibaga a ti Chinese New Year ket Lunar New Year.
Ti tradisional a naisangsangayan nga
aldaw ken piesta dagiti Tsino ket marambakan iti Chinese New
Year. Dagitoy a ramrambak ket mangrugi iti Chinese New Year Eve
[iti maudi nga aldaw ti bulan ti Chinese Year] ken agleppas iti
maudi nga aldaw ti Lantern Festival [maika-sangapulo ket lima
nga aldaw iti umuna a bulan ti baro a tawen].
Adda paset/akem ti Chinese Zodiac wenno
maawagan pay iti "Shen Xiao" iti tunggal kalendario dagiti Tsino.
Ti Chinese Zodiac ket panaguddog wenno siklo a masangkapan iti
sangapulo ket dua a tawen. Iti panaguddog wenno siklo ti tunggal
tawen addaan iti senial ti ayup a makibinnulig wenno makikadua kenkuana. Ket iti
tunggal panaguddog/siklo ti tawen, adda sangapulo ket dua a
senial ti ayup [Chinese Zodiac Signs] isuda dagiti: Rat, Ox,
Tiger, Rabbit, Dragon, Snake, Horse, Goat [Sheep], Monkey,
Rooster, Dog ken Pig. Mangrugi iti Rat ket angudo/aggibus iti
Pig ti panaguddog/siklo ti Chinese Zodiac. Daytoy a Chinese New
Year Animals wenno Zodiac Signs ket makibinnulig kadagiti
dadduma a nainlubongan nga elemento [earthly elements].
Dagiti sumaganad ket
kababalin/karakter/naturalesa iti tunggal tawen:
- Yin: negative/passive/female principle in nature, the moon and many other meanings.
- Yang: positive/active/male principle in nature, the sun and many other meanings.
- Trine: An angle of 120 degree, harmony and ease, and extremely beneficial.
- Fixed Element: Water (emotion, intuition), Wood (strength, flexibility, co-operation), Fire (Energy, Assertiveness, Passion), and Metal (firmness, rigidity, determination).
Karakterismo ti Chinese
Zodiac:
- Rat – Yang, 1st Trine, Water)
- Ox – Yin, 2nd Trine, Water)
- Tiger – Yang, 3rd Trine, Wood)
- Rabbit – (Yin, 4th Trine, Wood)
- Dragon – (Yang, 1st Trine, Wood)
- Snake – (Yin, 2nd Trine, Fire)
- Horse – (Yang, 3rd Trine, Fire)
- Goat – (Yin, 4th Trine, Fire)
- Monkey – (Yang, 1st Trine, Metal)
- Rooster – (Yin, 2nd Trine, Metal)
- Dog – (Yang, 3rd Trine, Metal)
- Pig – (Yin, 4th Trine, Water)
Ania aya ti Chinese Lunar Calendar?
Ti Chinese Calendar ket maawagan pay iti "solilunar." Kayatna a sawen, integraren wenno buklenna ti panagrebolusion ti lubong iti lawlaw ti init a kas met iti panaggunay ti bulan a manglawlaw ti lubong.
Ti lubong a mangrugi iti aldaw ti ubing a bulan [new moon/invisible moon] ken agpatingga/agngudo iti aldaw sakbay ti sumaruno nga ubing a bulan. Ti full moon wenno sellag a bulan ken mabalin nga iti maika-15 wenno 16 nga aldaw iti bulan.
Mabalin a maaddaan ti tawen dagiti Tsino iti 12 wenno 13 a lunar months, a mayannatup wenno maibagay iti bilang dagiti ubbing a bulan iti nagbaetan ti dua nga agsaruno a winter soltices. Maawagan ti tawen iti "appele" leap year no adda 13 a bulan iti dayta a tawen.
No mairugi ti tawen dagiti Tsino iti 1st month 1, mamarkaan dayta a petsa a rugi ti Chinese New Year iti Gregorian calendar, ngem addaan kapabilidad nga agbaliw/agbaliwbaliw iti nagbaetan ti Enero ken bulan ti Marso segun met laeng iti aginnasideg a posision ti Init ken Bulan.
Ti Chinese Calendar ket maawagan pay iti "solilunar." Kayatna a sawen, integraren wenno buklenna ti panagrebolusion ti lubong iti lawlaw ti init a kas met iti panaggunay ti bulan a manglawlaw ti lubong.
Ti lubong a mangrugi iti aldaw ti ubing a bulan [new moon/invisible moon] ken agpatingga/agngudo iti aldaw sakbay ti sumaruno nga ubing a bulan. Ti full moon wenno sellag a bulan ken mabalin nga iti maika-15 wenno 16 nga aldaw iti bulan.
Mabalin a maaddaan ti tawen dagiti Tsino iti 12 wenno 13 a lunar months, a mayannatup wenno maibagay iti bilang dagiti ubbing a bulan iti nagbaetan ti dua nga agsaruno a winter soltices. Maawagan ti tawen iti "appele" leap year no adda 13 a bulan iti dayta a tawen.
No mairugi ti tawen dagiti Tsino iti 1st month 1, mamarkaan dayta a petsa a rugi ti Chinese New Year iti Gregorian calendar, ngem addaan kapabilidad nga agbaliw/agbaliwbaliw iti nagbaetan ti Enero ken bulan ti Marso segun met laeng iti aginnasideg a posision ti Init ken Bulan.
Ti tawen dagiti Tsino [a maawagan pay iti Sui] ket buklen ti uppat a panawen: spring [wenno panagrurusing], summer [kalgaw], autumn [panagrururos/panagtennag] ken winter [panawen ti niebe wenno lam-ek] ken nabingay iti 24 a Fiesta dagiti Tsino, banag a kaparis ti [sabali iti maysa wenno sumagmamano nga aspeto] 24 a termino ti Chinese Solar iti tawen. Ti kangrunaan wenno mayorya a pangawag wenno termino iti daytoy ket "Zhonggi," idinto a ti minorya a termino ket maawagan iti "Jieqi."
Dagitoy a termino ti solar ket maaramat laeng iti pasken wenno mainaig ti init, awan ti pakainaigan ti fiesta ti bulan, kas koma iti Chinese New Year nga isu ti aldaw ti umuna nga ubing a bulan [umuna nga aldaw ti umuna a bulan iti Chinese lunar year], Dragon Feast [maikalima nga aldaw iti maikalima a bulan ti Chinese lunar year].
Mangrugi ti Chinese New Year 2015 no Huebes, Pebrero 19. Iti kalendario dagiti Tsino, maawagan daytoy a tawen a kas "Tawen ti Karnero/Kalding," maikapat ti Trine ken addaan iti elemento ti apuy.
No comments:
Post a Comment