Agnanayon Ti Lagipmi Kenka, Ama...

Naipablaak iti Fil-Am Observer June 2009 Issue
Iti Kolumko a "Di Nakapapati, Ngem Pudno"
Opinion Section, Page 4


Ni Rudy Ram. Rumbaoa


NO maminsan, babalawentayo ti Dios no kasta nga adda pumusay a kameng ti pamilia, asideg kadatayo, gagayyem wenno am-ammotayo. "Apay isuna? Nagsingpet a tao," kasta ti masansan nga ibagatayo. Ngem ditay' ammo nga adda gayam naituding nga aldaw, oras, tiempo wenno panawen nga ipupusay ti tao. Addan nakasagana a plano ti Dios iti tunggal maysa kadatayo. Ti Dios ti puon ti biag ket adda iti turayna no kaano a kayatna nga alaen ti biag nga impabulodna kadatayo a pinarsuana.

Lagip nga agnanayon para kadakami a sangkaamaan ni Emeterio Tungpalan Rumbaoa.

Nayanak ni Emeterio idi Pebrero 14, 1910, aldaw dagiti puso. Kas iti kaalisto ti panakalapgis ti bulong iti kalendario, kasta met ti kaalisto a mangipalagip iti nabayagen a kaawanna iti dennami. Masansan nga agari kadakami a sangapamilia ti liday no kasta a madanonan ti bulan ti Pebrero, ta daytoy ngarud a bulan ti nangyeg kadakami iti manto a nangpespes ti lua kadagiti mata ken nangipaay iti saem a nakariknaan dagiti puspusomi; kasta gayam ti marikna ti maulila, nangruna no mapukaw ti maysa nga Ama a nangibubos ken nangted iti amin a tiempona tapno maitedna amin a ragsak a kalikaguman iti pamiliana.

Iti panakapukaw ti teddek ti pamilia, kasla dimi metten kabaelan a subaen dagiti pannubok a dumteng iti biag--awanen ti pundasion a karaptanmi nupay adda ti silaw a gabaymi. Ngem saan amin nga ipapatay ket itdenna ti liday wenno leddaang. Adda met gayam ragsak nga ipaayna. Pumusay ti patpatgen tapno agbiagka. Saan la a dayta, makasursuroka a bumangon iti bukodmo a panglakagan. Masursuroanka a sumaranget kadagiti pannubok wenno karit nga ibanesbes wenno isaplit ti panawen iti pamilia. No maminsan, masapul gayam a mapukaw ti maysa a tao tapno agbiag ti kaaduan.

Iti isasaklang ni Emeterio iti Apo a Namarsua idi Pebrero 27, 1996, kasla metten naiddep ti napanayag a rangrang ti init kadakami. Sipnget ti nagari iti uneg ti pamilia. Ti Ama iti mangsilmot ti pabelo ti kandela nga iggem ti Ina tapno mangted ti rangrang iti aglawlaw. Naglumen ti ragsak ket para kadakami, napuyupoy ket naiddep a namimpinsan ti rayray ti kandela a mangted lawag kadakami. Nagari ti panagmanto, ti panes kadagiti puspusomi. Ket iti dayta a tiempo ti panagladingitmi, arigmi ti manglaylayen a sabong nga awan man ti mangsibug iti mawaw a kararuami. Simminan kadakami ti teddek ti pamilia. Kasta ti biag.

Ngem nabati kadakami nga annakna ti balikas ti namnama a nangted iti rayray ti masakbayanmi idi damomi nga idadap-aw manen iti lubong a mangmatmata iti panagpanes ti pusomi. Kasla samiweng iti kaungganmi a no tunggal maipalagip dagidi balikasna, kayatmi nga ikanta ti kanta a pagdaydayaw iti Dios gapu iti kinaimbag nga impaayna kadakami. Itanamitim dagiti bibig ken ikararagmi, "Dios ti kumuyog kenka, Ama."

Wen, kasla musika nga agdayyeng iti kararuami tunggal madanonan ti bulan ti Pebrero. Ipalagip daytoy a bulan ti nakalalagip unay nga "Aldaw dagiti Puso"--idi damo a masirayan ni Ama ti lubong a nagtaudanna. Anian a ragsak dagiti nagannakna ta nagbalinda a saksi iti itataud ti maysa a parsua a mangtaginayon ti nagan ti kaputotanda. Agpayso, naisungsong kadatayo idi ubbingtay' pay dagiti nasagraduan a panursuro, tinaripato, pinadakkeldatayo dagiti nagannaktayo tapno agbalin a manakman iti uneg ti pamilia, kadagiti tattao ken iti komunidad.

Insuro ni Ama kadakami nga annakna no kasano ti agsakdu iti kinasirib. No kasano iti makilangen iti sabali a tao, agipakita iti kinasayaat. Ta kuna ni Ama, "No ania ti saom, isu ti rupam. Wen ti kinaasinom ken kinataom ti mangitag-ay ti nagan ti kaputotam." Ket pudno, diak malipatan dagidi naespirituan a panursursurona kadakami nga agkakabsat: "Saankayo nga aggaapa. Pagarienyo ti kappia kadagiti puspusoyo. No masapul ti tulong ti maysa kadakayo, pagbibinnadangayo a tulongan. Diyo baybay-an. Agpipinnateg ken agiinnayatkayo nga agkakabsat. Ti agaramid iti daytoy, isu ti pudno nga annak ti Dios."

Lagipto nga agnanayon kadakami a pinanawan daydi Ama. Ta awan ti agkuna a kukuana ti amin a tiempo wenno orasna ditoy lubong. Adda umuna, adda met maudi. Ngem awan paggiddiatan dagitoy ta padapada a matay ti amin a tao. Adu ti dalan a pagturongan wenno pagpilian a pagnaan, ngem maymaysa ti pagtungpalan. Sadiay agdadanonto ti amin a pinarsua ti Dios, natay wenno sibibiag man.

Iti panunotmi, nabiag ti lagip ni Ama a kas sabong a mangted iti ayamuomna tapno masay-op ken agadiwara iti aglawlaw. Wen, dinan marikna ti bara dagiti aprosmi, ti agekmi wenno arakupmi, ngem kas kabara latta iti gumilgillayab nga apuy iti kapategna kadakami. Minuli ni Ama ti pamilia babaen iti panangbussogna kadakami iti ayat, panagsakripisio--inwanwanna ti panagpakumbaba, ti kinatured, ti agibtur, ti agparabur, ti mangawat iti panakapaay ken kangrunaanna, ti umawag ken agdaydayaw iti Dios.

Wen, naimatangan ni Ama no kasano a nagballigi kadagiti arapaapna tapno magun-od ti pagsayaatanmi. Maysa a nagan, maysa a pamilia a buklen iti maymaysa a puso. Maysa a kaputotan a mangibaklay ken mangiburay ti panursuro kadagiti sabali. Impapetpet ni Ama kadagiti dakulapmi ti panursuro a dinto kabaelan nga ipanaw ti asino man. Nagbalin ketdi a rangtaymi daytoy a nangidanon kadakami a nangtun-oy ti naan-anay a balligi. Dakami ti bulong ti sanga, ni Ama ti ramut a pagtaudan ti adda kadakami.

Nasukog ti naidumduma nga ayat nga imparikna ken impakita ni Ama kadakami a kunaek di kabaelan a parisan ti sabali. Ta idi nasarakan ni Ama ti kabinnulig ti pusona, dida nagtaktak ken ni Ina tapno mabukkaan ti bara kas iti gumilgillayab nga apuy ti kinupkupikopanda a rikna-- nadanuman ti natikagan a bukel ni karayo. Inimasda ken ni Ina ti naglangoy ken nangnanam iti naruk-atan a diro ni ayat iti kinaulimek ti rabii. Para kadakuada a dua a naglemmes iti ragsak, maysa daytoy a gameng a rumbeng a saluadan.

Kitaem Ama, adtoykami ita; "Ti bunga ti nairut nga arakup ken areng-eng ti samiweng iti nagpatnag a nakasukoganmi. A, sikat' arkitekto a nangdisenio kadakami tapno agbalinkami a parupam-- ti kinaasinom, ti kinataom...Kitaem, Ama, dakami ti dakami ta no saan a Sika, awankami koma ita. Agyamankami, Ama, gapu iti panagkallaysa ti itlog ken semilia ti napudno nga ayat, timmaudkami a bunga ti inar-arapaapyo ken ni Ina."

Ala ngarud, kastan, Ama. Palubosandaka a natalna ti panunotmi. Saantayon a maisubli pay ti nalpasen. Nalpasen. Ngem iti panakapukawmo kadakami saanna a yeg ti agnanayon a liday. Yegna ketdi ti biag. Saan ketdi nga iti ipupusaymo ti mangkeltay kadagiti arapaap--dagiti inar-arapaapmo a para kadakami, ketdi, yegna met ti panakabangon ti pudno a panagtalek iti tungal maysa tapno agsampaga ken mataginayon ti bukel nga intukitmo, "Ti ayatmo."

Wen, Ama, inkan aginana. Iti tapok a naggapuam, nga isu met laeng ti inka pagsublian. Idawdawatandaka, dika met mauma a mangidawdawat kadakami ta sikat' addan iti salinong ti Dios a Mannarabay. No adda man nagkuranganmi, maluktan ti pusomi nga agbabawi. Saankami a perpekto ta adda met pagliwayanmi. Aramid a narasi. Taotayo laeng, Ama. No ania dagitoy a nagliwayanmi, sika koman, Ama, ti mangpunno. Pakawanennakami.

Alisto iti panagtulid ti rueda ti panawen ken panagpitik ti pagorasan, addanto tiempo nga agtitipon manen ti pamilia. Ngem palubosannakami nga agbati pay laeng iti apagapaman tapno inkam talaytayen dagiti pannubok ti nakaparsuaan. Ngem no dumtengto ti aldaw ti bagi agrukopen, situtulok ti kararua a rabsuten ti panawen...

Ala kasta, "Dios ti Kumuyog!"
_______________________________